အစိမ္းေရာင္အိပ္မက္မ်ား

အေရွ႕အလယ္ပိုင္းေဒသဆီမွာ ႏိုင္ငံေရးမတည္ၿငိ္မ္မႈေတြနဲ႔အတူ၊ အေမရိကန္ၿပည္ေထာင္စုမွာ ဓါတ္ဆီေစ်းေတြ
တရိပ္ရိပ္တက္လာတယ္။ ေလစ္ဗ်ားႏိုင္ငံ နဲ႔ ေၿမာက္အာဖရိက မွ ထုတ္လုပ္တဲ့ ေရနံေတြကို အဓိက ဝယ္ယူသံုးစြဲေနသူေတြဟာ ဥေရာပႏို္င္ငံေတြၿဖစ္ေပမဲ့၊ ေစ်းကြက္မတည္ၿငိမ္မႈေတြက တကမၻာလံုးဆီကို ရိုက္ခပ္လာခဲ့တယ္။
၁၉၆၀ ကာလမွာ ဓါတ္ဆီေစ်းဟာ အေမရိကန္ေဒၚလာ (၃) ေဒၚလာပဲရိွတယ္။
(Barrel တလံုးေစ်းနဲ႔တြက္တာၿဖစ္တယ္။ 1 Barrel= 42 gallions ရိွတယ္။)
၁၉၇၃ မွာ အစၥေရးနဲ႔ ယြမ္ကစ္ပါး စစ္ပြဲ ( Yom Kippur War) ၿဖစ္ေတာ့ ဓါတ္ဆီေစ်းႏႈန္းဟာ ၈ ေဒၚလာမွ- ၁၄ ေဒၚလာအထိ
ခုန္တက္သြားတယ္။ ၁၉၇၉ အီရန္ေတာ္လွန္ေရးနဲ႔၊ ၁၉၈၀-၈၇ အီရန္အီရတ္စစ္ပြဲ ႏွစ္ခုအၿပီးမွာေတာ့ ၃၅ ေဒၚလာအထိ
ေရာက္သြားခဲ့တယ္။ ပင္လယ္ေကြ႕စစ္ပြဲ(၁၉၉၁) နဲ႔ အီရတ္စစ္ပြဲ( ၂၀၀၃) ဟာ ေလာင္စာဆီေစ်းႏႈန္းေတြကို ေၿပာင္းလဲပစ္ခဲ့သလို၊ လတ္တေလာၿဖစ္ပ်က္ေနတဲ့ အေရွ႕အလယ္ပိုင္းႏိုင္ငံေရးမတည္ၿငိမ္မႈေတြအားလံုးဟာလည္း
ေစ်းကြက္ စီးပြားေရး တခုလံုးဆီကို ရိုက္ခပ္လာမွာအမွန္ပဲ။

ႏိုင္ငံေရးသိပၸံကိုေလ့လာတဲ့သူတေယာက္ဟာ ႏိုင္ငံေရးပထဝီဝင္( Political Geography)၊ နဲ႔ ႏိုင္ငံေရးေဘာဂေဗဒ( Political Economy) ကို စိတ္ဝင္စားရပါမယ္။ ဒီႏွစ္ခုကို ဆက္ႏြယ္စဥ္းစားဖို႔လိုပါလိမ့္မယ္။
လစ္ဗ်ားႏိုင္ငံရဲ႕လူထုလႈပ္ရွားမႈ ကို မတင္ၿပခင္၊
လစ္ဗ်ားေခါင္းေဆာင္ ကဒါဖီရဲ႕ ႏိုင္ငံတကာေရးရာ ထိပ္တိုက္ရင္ဆိုင္မႈေတြ၊ ရပ္တည္ခ်က္ေတြကို ေဆြးေႏြးခ်င္ပါတယ္။
ဒီတပတ္ လြတ္လပ္တ့ဲအာရွအသံ ( Radio Free Asia) ရဲ႕ အဂၤ ါေန႔႔ညပိုင္းအစီအစဥ္မွာ ထုတ္လႊင့္ခဲ့တဲ့ေဆာင္းပါးၿဖစ္ပါတယ္။


ေသာတရွင္မ်ားခင္ဗ်ား

လစ္ဗ်ားႏိုင္ငံေခါင္းေဆာင္ ကဒါဖီ ရဲ႕ အစိမ္းေရာင္ စာအုပ္တအုပ္အေႀကာင္းကို ႀကားဖူးမိႀကပါလိမ့္မယ္။
အဲ့ဒီ အစိမ္းေရာင္ စာအုပ္ မွာ တိုင္းၿပည္တည္ေဆာက္ေလွ်ာက္လွမ္းမဲ့ ႏိုင္ငံေရးအေတြးအေခၚေတြေရးသားထားခဲ့ပါတယ္။
ဒီမုိကေရစီရဲ႕ၿပႆနာကိုေၿဖရွင္းဖို႔အတြက္၊ လူထုကသာ အာဏာပိုင္ဆိုင္တဲ့ အစိုးရတရပ္ဖြဲ႔စည္းရမယ္။
ဆိုရွယ္လစ္စီးပြားေရးစံနစ္ကို က်င့္သံုးၿပီး တတိယအႀကိမ္ေၿမာက္ႏိုင္ငံတကာသီအိုရီမူဝါဒအတိုင္း ေလွ်ာက္လွမ္းႀကမယ္ ဆိုတဲ့
အခ်က္သံုးခ်က္ကို အဓိကထားေဖၚေဆာင္ရမယ္ လို႔ဆိုပါတယ္။ ႀကြယ္ဝခ်မ္းသာမႈေတြကို မွ်ေဝသံုးၿခင္းနဲ႔ တန္းတူညီမွ် တဲ့ လူ႔အဖြဲ႔အစည္းကိုတည္ေဆာက္ၿခင္းဟာ ကိုရမ္က်မ္းစာမွာ သင္ႀကားထားတဲ့အခ်က္အလက္ေတြၿဖစ္တယ္။
ဒါေႀကာင့္ ဂ်မာဟာရီရာ လို႔ေခၚတဲ့ လူထုႏိုင္ငံေတာ္တရပ္ကို တည္ေဆာက္ႀကရမယ္ လို႔ ေႀကြးေႀကာ္ခဲ့ပါတယ္။
“ ဗိုလ္ဗွဴး ကဒါဖီ ကို အာဖရိကရဲ႕ေခ်ေဂြဗားရား အၿဖစ္လူသိမ်ားခဲ့တယ္။
ကာဂီေရာင္ စစ္ဝတ္စံုေအာက္မွာ ေရဘင္မ်က္မွန္တပ္ၿပီး၊ အာေဘာင္အာရင္းသန္သန္ေၿပာေလ့ရိွတယ္။
က်ေနာ္တို႔ လစ္ဗ်ားႏိုင္ငံဟာ အီတလီကိုလိုနီၿဖစ္ခဲ့ရၿပီး၊ တိုင္းၿပည္လြတ္လပ္ေရးရခဲ့ၿပန္ေတာ့၊ အုပ္ခ်ဳပ္တဲ့ ဘုရင္ကလည္း ၿပည္သူလူထုရဲ႕စားဝတ္ေနေရးဖူလံုမႈကို ဥေပကၡာၿပဳထားခဲ့တယ္။ ၁၉၆၉ မွာ ဗိုလ္မွဴး ကဒါဖီဦးေဆာင္တဲ့ စစ္အုပ္စုဟာ ႏိုင္ငံေတာ္ အာဏာကို သိမ္းယူလိုက္ ႀကေတာ့တယ္ ”

အီဂ်စ္သမၼတ နာဆာရဲ႕ အာရပ္အမ်ိဳးသားေရးဝါဒ ကို ႏွစ္သက္သေဘာက်တဲ့ ကဒါဖီဟာ နာဆာ ေသဆံုးအၿပီးမွာေတာ့ အာရပ္ကမၻာကို ဦးေဆာင္ဖို႔ စိတ္အားထက္သန္ခဲ့ပါတယ္။ လစ္ဗ်ား၊ အီဂ်စ္၊ ဆီးရီးယား ႏိုင္ငံသံုးႏိုင္ငံေပါင္းစည္းၿပီး အာရပ္သမၼတႏိုင္ငံမ်ားရဲ႕
ဖက္ဒရယ္ၿပည္ေထာင္စု အၿဖစ္ဖြဲ႔စည္းခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ သံုးႏိုင္ငံအတြင္းမွာ ေခါင္းေဆာင္မႈအတြက္ ကာလအပိုင္းအၿခား
သတ္မွတ္မႈေတြကို သေဘာတူညီမႈမရခဲ့သလို၊ အီဂ်စ္ေခါင္းေဆာင္ အန္နဝါဆာဒတ္ရဲ႕အစၥေရးနဲ႔ စစ္ေၿပၿငိမ္းေရးသေဘာတူညီမႈ
စာခ်ဳပ္ခ်ုဳပ္ဆိုခဲ့တဲ့အတြက္ လစ္ဗ်ား၊ အီဂ်စ္ ဆက္ဆံေရး၊ တင္းမာလာေစခဲ့ပါတယ္။
“ ကဒါဖီဟာ အစၥလာမ္ႏိုင္ငံေတြအေပၚမွာ ႀသဇာႀကီးမားေအာင္လုပ္ဖို႔ႀကိဳးစားခဲ့တယ္။ ဆာဟာရ အစၥလာမ္ႏိုင္ငံေတာ္ကို
တည္ေဆာက္ႀကရမယ္ လို႔ ေဆာ္ႀသေလ့ရိွတယ္။ အာဖရိကႏိုင္ငံေတြဆီက သူပုန္အဖြဲ႔အစည္းအမ်ားအၿပားကို
လက္နက္အင္အားေငြအင္အားေထာက္ပံ့အားေပးခဲ့တယ္”


၁၉၇၀ ကာလမွာေတာ့ အာရပ္ကမၻာမွာတင္မကေတာ့ဘူး၊ ကိုလံဘီရာ ႏိုင္ငံအပါအဝင္ လက္တင္အေမရိကႏိုင္ငံဆီက
ေပ်ာက္ႀကား သူပုန္ေတြရဲ႕အႀကမ္းဖက္စစ္ဆင္ေရးေတြကိုလည္း ကူညီအားေပးခဲ့တယ္။
“ Black September Movement ဆိုတာ အစၥေရးရဲ႕တည္ရိွမႈကို ဆန္႔က်င္တိုက္ခို္က္ေနႀကတ့ဲ ပါလက္စတိုင္းလက္နက္ကိုင္
အႀကမ္းဖက္လႈပ္ရွားမႈတခုၿဖစ္တယ္။ ၁၉၇၂ မွာ ၿမဴးနစ္အိုလံပစ္ပြဲက်င္းပေတာ့ အစၥေရးႏိုင္ငံက လာေရာက္ၿပိဳင္ဆိုင္ႀကတဲ့
အားကစားသမားေတြေနထိုင္ရာအေဆာက္အဦကို ဝင္ေရာက္သိမ္းပိုက္လုိုက္ႀကတယ္။ ေတာင္းဆိုခ်က္ေတြညိွႏိႈင္းလို႔မရတဲ့
အတြက္ အစၥေရးႏိုင္ငံမွအားကစားသမားေတြအစုလိုက္အၿပံဳလုိုက္အသတ္ခံလိုက္ရေတာ့တယ္။
ၿမဴးနစ္လူသတ္ပြဲအၿဖစ္နာမည္ႀကီးခဲ့တယ္ေလ”

တကယ္ေတာ့ လစ္ဗ်ားေခါင္းေဆာင္ ကဒါဖီ ဟာ ရာဆာအာရာဖတ္ ရဲ႕ ပါလက္စတိုင္းလြတ္ေၿမာက္ေရးအဖြဲ႕ကို
ကူညီအားေပးခဲ့ယံုသာမက၊ “အနက္ေရာင္ စက္တင္ဘာ”အဖြဲ႕ရဲ႕ အႀကမ္းဖက္တိုက္ခိုက္မႈေတြကိုလည္း ေနာက္ကြယ္ကေန
အဓိကေငြေႀကး ေထာက္ပံ့ေပးေနတဲ့သူတဦးၿဖစ္ပါတယ္။
“ ကဒါဖီ ကို အေနာက္ဆန္႔က်င္ေရးရုပ္ပံုလႊာအၿဖစ္ေရးၿခယ္ႀကေလ့ရိွတယ္။ သူ႔ရဲ႕ ပါလက္စတိုင္း-အစၥေရးၿပႆနာအေပၚ ေဆြးေႏြးလုိက္ေလ်ာမႈမရိွတဲ့ အၿမင္၊ ၁၉၈၀-၈၇ အီရန္-အီရတ္စစ္ပြဲမွာ အီရန္ႏိုင္ငံဘက္က ဝင္ေရာက္ကူညီခဲ့မႈ၊ ဖြံ႕ၿဖိဳးတိုးတက္ဆဲ ႏိုင္ငံေတြရဲ႕လြတ္ေၿမာက္ေရးႀကိဳးပမ္းမႈေတြကို အားတက္သေရာကူညီေထာက္ပံ့မႈေတြေႀကာင့္
သူနဲ႔ အေမရိကန္ၿပည္ေထာင္စုႀကားက ဆက္ဆံေရးဟာ ပိုမိုဆိုးဝါးလာခဲ့တယ္။
ေရဂင္လက္ထက္မွာေတာ့ တင္းမားမႈဟာ အထြဋ္အထိပ္ကို ေရာက္လာခဲ့ေတာ့တယ္။ ”

ကဒါဖီ ဟာ အေနာက္အုပ္စုနဲ႕ စီးပြားေရးလုပ္ကိုင္ေလ့ရိွတဲ့ ေဆာ္ဒီေရနံသေ႒းေတြကုိလည္းၿပန္ေပးဆြဲေလ့ရိွပါတယ္။
အေမရိကန္သမၼတ ေရာ္နယ္ေရဂင္ကေတာ့ လစ္ဗ်ားေခါင္းေဆာင္ ကဒါဖီကို အေရွ႕အလယ္ပိုင္းေဒသဆီက ရူးသြပ္ေနတဲ့ ေခြးတေကာင္ လို႔ ေခၚဆိုေလ့ရိွပါတယ္။ လစ္ဗ်ားႏိုင္ငံက ေရနံေတြကို မဝယ္ယူႀကဖို႔၊ တိုးတက္တဲ့ နည္းပညာေတြကိုလည္း ေရာင္းခ်ၿခင္း
မၿပဳႀကဖို႔ တိုက္တြန္းႏိုးေဆာ္လိုက္ၿပီး လစ္ဗ်ားႏိုင္ငံအေပၚ စီးပြားေရးပိတ္ဆို႔ခဲ့ပါတယ္။
ဒါေပမ့ဲ ဥေရာပႏိုင္ငံေတြက အေမရိကန္ၿပည္ေထာင္စုနဲ႔သေဘာထားကြဲခဲ့ႀကပါတယ္။
“ ၁၉၈၆ မွာ စီဒရာ ပင္လယ္ေကြ႔ဆီမွာ အေမရိကန္နဲ႔ လစ္ဗ်ားကင္းလွည့္ေရတပ္ထိပ္တိုက္ရင္ဆိုင္ၿပႆနာတက္ေနတံုး၊
အေနာက္ဘာလင္ၿမိဳ႕ဆီက ႏိုက္ကလပ္ပြဲတခုမွာအေမရိကန္ႏိုင္ငံသားေတြ ဗံုးႀကဲတိုက္ခိုက္ခံလိုက္ရတယ္။
လစ္ဗ်ားအစိုးရ တို္က္ရိုက္ပါဝင္ပါတ္သက္ေနတယ္ဆိုတာကို သိတဲ့ေရာ္နယ္ေရဂင္ဟာ
လစ္ဗ်ားႏိုင္ငံၿမိဳ႕ေတာ္ ထရီပိုလီ နဲ႔ ဘင္ဂါဇီ ကို အႀကီးအက်ယ္ ဗံုးႀကဲတိုက္ခိုက္ခဲ့တယ္။
ကဒါဖီ ရဲ႕ ေမြးစားသမီးအပါအဝင္ စစ္သား (၄၅) ေယာက္၊ ၿပည္သူ (၁၅) ေယာက္ေသဆံုးခဲ့တယ္”

လူ (၂၇၀) ေသဆံုးခဲ့တဲ့ ပန္အေမရိကန္ေလယာဥ္ဗံုးခြဲတိုက္ခို္က္မႈမွာလစ္ဗ်ားႏိုင္ငံသားႏွစ္ေယာက္ပါဝင္ပတ္သက္ေနတယ္ လို႔ အေမရိကန္အစိုးရက ယံုႀကည္ေနခဲ့ပါတယ္။ သူတို႔ကိုစစ္ေဆးဖို႔အတြက္ ၿဗိတိန္နဲ႔အေမရိကန္ၿပည္ေထာင္စုက ေတာင္းဆိုခဲ့ပါတယ္။ ကဒါဖီ က ၿငင္းပယ္ခဲ့ပါတယ္။အေနာက္အုပ္စုရဲ႕စီးပြားေရးပိတ္ဆို႔မႈေတြသာ မကေတာ့ပါဘူး။
သံတမန္ဆက္ဆံမႈေတြၿဖတ္ေတာက္ခံလိုက္ရၿပီးအထီးက်န္တဲ့ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံၿဖစ္လာခဲ့ပါတယ္။
ေသာတရွင္မ်ားခင္ဗ်ား
စီးပြားေရးပိတ္ဆို႔ခံရမႈေတြဆိုတာ ႏိုင္ငံတကာအသိုင္းအဝိုင္းရဲ႕ေတာင္းဆိုမႈေတြအေပၚ မလိုက္ေလ်ာေခါင္းမာတတ္တဲ့ အုပ္စုိးသူလူတန္းစားေႀကာင့္ရင္ဆိုင္ရတဲ့အရာတခုၿဖစ္ပါတယ္။ ကဒါဖီရဲ႕ထိပ္တိုက္ရင္ဆိုင္မႈေတြေႀကာင့္ လစ္ဗ်ားႏိုင္ငံဟာ
၁၉၉၀ ကာလတေလွ်ာက္ အႀကပ္အတည္းမ်ားစြာကို ရင္ဆိုင္လိုက္ရပါတယ္။ ဒီ အႀကပ္အတည္းေတြနဲ႔ လက္ရိွၿဖစ္ပ်က္ေနတဲ့ လူထုလႈပ္ရွားမႈေတြကို ေနာက္တပတ္မွာ ဆက္လက္ေဆြးေႏြးခ်င္ပါတယ္။
ေသာတရွင္တို႔လည္း အနာဂတ္မွာ အၿမင္က်ယ္တဲ့ အုပ္စိုးသူလူတန္းစားနဲ႔ဆံုဆည္းႏိုင္ႀကပါေစ။

ေအာင္မိုးဝင္း